Aanleiding

De Nederlandse Sportraad (NLsportraad) constateert dat er te weinig wordt bewogen door Nederlanders: 56% van de bevolking haalt de beweegrichtlijnen niet, en Nederlanders zitten gemiddeld negen uur per dag. Dit verhoogt het risico op overgewicht en chronische ziekten. Daarom heeft de raad besloten, zoals beschreven in het werkprogramma 2021-2024 ‘Sport in het systeem’, een advies uit te brengen over een noodzakelijke overgang naar een samenleving waarin dagelijks voldoende bewegen vanzelfsprekend is. 

Advies

Op 31 januari 2024 heeft de NLsportraad het advies ‘Nederland, sta op! Maak dagelijks voldoende bewegen vanzelfsprekend' gepubliceerd. 

De NLsportraad vindt dat dagelijks voldoende bewegen voor iedereen vanzelfsprekend moet zijn als basis voor een vitale, sociale samenleving. Een gezonde leefstijl vraagt om voldoende beweging en het regelmatig onderbreken van zitten. De verantwoordelijkheid hiervoor kan niet alleen bij de burger neergelegd worden en vraagt meer dan bewegen in de vrijetijd. Ook overheid en maatschappelijk middenveld dragen hier verantwoordelijkheid voor door de dagelijkse omgeving aan te passen. Bewegen moet een vanzelfsprekend onderdeel worden in kinderopvang, scholen, woon- en leefomgeving, werk en zorg. Beweegactiviteiten in de vrije tijd, waaronder sport, blijven belangrijk en vullen die dagelijkse beweging aan. 

Aanbevelingen

• De NLsportraad adviseert het kabinet regie te nemen in de benodigde transitie en pleit voor een coördinerende staatssecretaris voor bewegen en sport. Deze moet, samen met andere departementen, een langetermijnstrategie met structurele financiering opzetten en uitvoeren. 
• De NLsportraad adviseert het kabinet coalities te vormen met relevante organisaties in werk, zorg, onderwijs en ruimtelijke ordening, zoals gemeenten, werkgevers, onderwijsinstellingen en zorgaanbieders. Departementen moeten belemmeringen en stimulansen voor bewegen inventariseren en met coalitiepartners concrete afspraken maken. Een organisatie als de Beweegalliantie kan het ministerie van VWS adviseren over hoe de overheid coalities kan versterken met kaders en incentives.  
• De NLsportraad ziet voorlichting als belangrijke basisstap om meer bewegen te stimuleren, maar adviseert ook gebruik te maken van andere interventies. Stimuleren met financiële prikkels of inrichting van fysieke ruimtes (zoals stabureau’s, veilige fiets- en wandelroutes), verplichting van beweegactiviteiten (zoals bewegingsonderwijs) of terugdringen van ligtijd in zorginstellingen.  
• Voor verschillende omgevingen zouden normen moeten worden opgesteld om bewegen vanzelfsprekend te maken, bijvoorbeeld via een beweegeffectrapportage voor de leefomgeving of door concrete doelen in wetgeving. Maatwerk is essentieel om aan te sluiten bij de behoeften van specifieke groepen. 

Opbouw van het adviestraject

In juni 2023 publiceerde de NLsportraad een voorbereidende kwantitatieve analyse over beweegarmoede in Nederland, de Analyse 'Bewegen Tijdens de Levensloop'. Hieruit blijkt dat er veel interventies zijn geweest om bewegen te stimuleren, vooral binnen sport en vrije tijd, maar dat de effectiviteit vaak onduidelijk is. De raad sprak vervolgens met stakeholders en experts, onderzocht de wettelijke randvoorwaarden en beleidsontwikkelingen, en formuleerde op basis hiervan conclusies die als basis dienen voor aanbevelingen aan de overheid om dagelijks voldoende bewegen te bevorderen. 

Status

De NLsportraad heeft het advies ‘Nederland sta op! Maak voldoende dagelijks bewegen vanzelfsprekend’ op 31 januari 2024 aangeboden aan Maarten van Ooijen, staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), en vervolgens gepubliceerd. Het ministerie van VWS herkent de gedane aanbevelingen en in de beleidsreactie geeft zij weer welke acties daarop al worden ondernomen. Op verzoek van het ministerie van VWS brengt de NLsportraad een vervolgadvies uit over bewegen en sport voor 65-plussers.  

Commissie

De begeleiding van het adviestraject vond plaats in twee fasen: een kwantitatieve analyse en het schrijven van het advies. Namens de raad namen Leanne van den Hoek (voorzitter commissie), Erik Scherder, Farid Gamei en Meryem Kilic-Karaaslan plaats in de commissie gedurende het gehele adviestraject.

In de eerste fase maakten de experts Wanda Vos (projectmanager RIVM) en Kirsten de Klein (manager Kenniscentrum Sport & Bewegen) deel uit van de commissie.

In de tweede fase maakten de experts Derk Loorbach (hoogleraar sociaal-economische transities Erasmus Universiteit), Yourai Mol (junior raadslid Raad voor de Leefomgeving), Peter Wilms (tijdelijk raadslid Raad voor het Openbaar Bestuur), John Dierx (lector Gelijke kansen op gezonde keuzes bij de Avans Hogeschool), Hans Derks (programmamanager Drenthe beweegt bij SportDrenthe) en Lia Karsten (stadsgeograaf en associate professor bij de Universiteit van Amsterdam) deel uit van de commissie.

Video bij het advies Nederland, sta op!

De NLsportraad heeft bij dit advies een video gemaakt om de boodschap van het advies kort en krachtig in beeld te brengen. Dit video kunt u hieronder bekijken.