Aanleiding

Nederlandse topsporters behaalden op de Olympische en Paralympische Spelen in Tokyo uitstekende resultaten. Ook in commerciële sporten als Formule 1 en kickboksen presteren Nederlanders goed. Maar de vraag is of de huidige organisatie van topsport de prestaties op lange termijn kunnen waarborgen. En of de financiering door overheid en private partijen zeker is, nu en in de toekomst. Daarnaast is het onzeker of Nederlands talent zich goed kan blijven ontwikkelen door afnemende motorische vaardigheden bij kinderen. Ook zijn er vragen over de gevolgen van de impact van online kansspelen, veranderingen in de media en sponsormarkt. En er zijn vragen over de rol van de rijksoverheid, provincies en gemeenten in topsport. De Nederlandse Sportraad (NLsportraad) wilde deze en andere vraagstukken over de organisatie en financiering van topsport beantwoorden. Daarom is de NLsportraad in het voorjaar van 2022 een adviestraject gestart. Dit is in 2020 aangekondigd in het advies ‘De opstelling op het speelveld'.

Samenvatting

Om te zorgen dat Nederland zelf bepaalt hoe topsport in ons land er in de toekomst uitziet, is het volgens de NLsportraad noodzakelijk dat de rijksoverheid en de topsportsector keuzes maken. Nu zijn de topsportprestaties nog uitstekend, maar dat is op langere termijn onzeker door bijvoorbeeld de groeiende invloed van commercie op de sport. Ook de niet optimale omstandigheden voor atleten qua salariëring en toekomstperspectief na de sportcarrière spelen daarbij een rol. De NLsportraad zet in op een toekomstperspectief waarin de Nederlandse topsportsector een aantrekkelijk investeringsklimaat creëert voor eerlijke financiers en meerwaarde heeft voor de samenleving op het gebied van gezondheid, welzijn en economie. 

Aanbevelingen

De rijksoverheid moet ervoor zorgen dat de basis in de topsport op orde komt. Dat betekent dat de topsportsector verder moet worden versterkt en organisaties professioneel worden ingericht en bestuurd. Zo wordt een divers topsportlandschap behouden waarin talenten zich kunnen ontwikkelen in de sport waar ze voor kiezen. Extra aandacht is nodig voor het opzetten van een ‘conservatorium voor sport’ waar naast talenten en topsporters ook bestuurders, coaches en trainers een opleiding kunnen volgen. Ook is er aandacht nodig voor veiligheid in de topsport. Topsporters moeten op een veilige manier bezig kunnen zijn met hun sport. Maar ook fans moeten wedstrijden op een veilige manier kunnen bezoeken en beleven. Ook is het van belang dat een breed aantal sporten te zien is op open kanalen. Op die manier kunnen zoveel mogelijk Nederlanders op een laagdrempelige manier topsport volgen.

De huidige financiering van topsport brengt risico’s met zich mee voor de toekomstbestendigheid van topsport. De NLsportraad adviseert de rijksoverheid om overheidsfinanciering te garanderen voor langere periodes dan vier jaar zodat topsportorganisaties en topsporters daarop kunnen rekenen. Die topsportmiddelen moeten op termijn worden verdeeld door een onafhankelijke organisatie met expertise op het gebied van topsport. Verder vindt de NLsportraad het belangrijk dat loterijfinanciering op termijn vervangen wordt door gegarandeerde, directe overheidsfinanciering. Ook moeten gokbedrijven dan geen financiers meer zijn van de topsport in Nederland.

Bouwstenen

Ter onderbouwing van het uiteindelijke advies heeft de NLsportraad twee uitgebreide bouwstenen ontwikkeld: 

KPMG-rapport (kwantitatieve analyse) 

In februari 2023 bracht KPMG een rapport uit over de organisatie en financiering van topsport in Nederland. Hierin werden drie clusters onderscheiden: ondersteunde, commerciële en niet-ondersteunde topsport. Het rapport bevatte ook een overzicht van negen relevante thema’s voor een toekomstbestendige topsport. 

Duiding (kwalitatieve analyse) 

De NLsportraad besprak het KPMG-rapport in sessies met 168 stakeholders, waaronder atleten, bonden en overheden. Deelnemers herkenden de sterktes van de topsportsector, zoals aansprekende prestaties en brede financiering, maar benoemden ook verbeterpunten. Hieruit formuleerde de raad negen aandachtspunten die de duurzaamheid van topsport belemmeren. 

Status

Op 9 april 2024 heeft Conny Helder, demissionair minister voor Langdurige Zorg en Sport, het advies verstuurd naar de Tweede Kamer. Daarnaast heeft zij een beleidsreactie geschreven. In haar reactie geeft ze aan dat ze een aantal risico's ziet die de kracht van topsport in de toekomst kunnen raken. Ze ziet echter geen duidelijke aanleiding om het ingezette beleid (o.a. topsportstrategie 2032), gericht op samenwerking vanuit de eigen verantwoordelijkheid van betrokken partijen, op korte termijn te veranderen. Helder geeft aan dat het aan haar opvolger is om samen met de strategisch partners van het Sportakkoord de ontwikkelingen in de topsport te monitoren en te bezien of beleidswijzigingen nodig zijn. De lange termijn aanbevelingen van de NLsportraad kunnen daarbij worden meegenomen.

Commissieleden

Om het adviestraject te begeleiden heeft de NLsportraad een commissie opgericht. Namens de NLsportraad zitten hierin Marjolein Bolhuis-Eijsvogel (voorzitter), Bernard Wientjes, Elke Snijder, Jiske Griffioen en strategisch raadsadviseur Claudia Bokel. De raadsleden worden in de commissie ondersteund door Dennis Vink (hoogleraar Finance and Investment, Nyenrode Business University), Hugo van der Poel (directeur Mulier Instituut), Marjan Olfers (hoogleraar Sport en Recht, Vrije Universiteit), Bert van Oostveen (directeur Kenniscentrum Sport en Bewegen), Maarten van Bottenburg (hoogleraar aan het Departement Bestuurs- en Organisatiewetenschap (USBO) van de Universiteit Utrecht) en Ruud Koning (bijzonder hoogleraar Sporteconomie aan de Rijksuniversiteit van Groningen). Een aantal van deze experts waren ook betrokken bij de totstandkoming van ‘De opstelling op het speelveld’.