Waarom een sportstelsel en een sportwet?

Nieuwsbericht | 13-07-2022 | 11:01

Waarom is het belangrijk om na te denken over het sportstelsel?

De NLsportraad constateert dat het huidige sport- en beweegaanbod in Nederland niet toereikend is om 75% van de Nederlanders te laten voldoen aan de beweegrichtlijnen. [1] Het percentage Nederlanders dat de beweegrichtlijnen haalt, schommelt nu rond de 50%. Uit de analyses van de NLsportraad blijkt, dat het vooral fitte mensen zijn die nu sporten en bewegen, en mensen die dat kunnen betalen. Juist de kwetsbare groepen die veel profijt zouden kunnen hebben van sport en bewegen (ouderen, mensen een beperking of chronische ziekte, mensen met een laag inkomen) sporten en bewegen onvoldoende voor de gezondheid. Het lukt al decennialang niet om het percentage van 50% te verhogen en de ondervertegenwoordigde groepen te betrekken.

Hoe ziet het huidige sportstelsel eruit, en wat zijn de hiaten?

In de huidige situatie wordt het organiseren van sport- en beweegaanbod overgelaten aan de private markt: sportverenigingen en ondernemers. De rijksoverheid, provincies en gemeenten ondersteunen deze sportaanbieders in wisselende mate, bijvoorbeeld door (co)financiering van sportaccommodaties of topsportprogramma’s. Maar dit gebeurt niet consistent: er zijn grote verschillen tussen gemeenten, regio’s en provincies; en er zijn grote verschillen tussen college- en kabinetsperiodes. Dat betekent dat de aandacht voor sport en bewegen vrijblijvend is. De verantwoordelijkheden van overheden en van de sportbranche zijn op geen enkele wijze vastgelegd. Dit betekent dat burgers nergens zeker zijn over de toegankelijkheid of de kwaliteit en veiligheid van het sport- en beweegaanbod.

Hoe ziet een toekomstbestendig sportstelsel eruit volgens de NLsportraad?

De NLsportraad constateert dat er een doorbraak nodig is om véél meer Nederlanders dan nu het geval is, in de gelegenheid te stellen om te sporten en te bewegen. Voor de volksgezondheid is dat cruciaal, zoveel heeft de coronacrisis ons ook geleerd. De NLsportraad vindt sporten en bewegen zó belangrijk, dat de raad heeft voorgesteld het huidige sportstelsel verregaand te versterken en toekomstbestendig te maken. De raad adviseert sport en bewegen te zien als een publieke voorziening waarin overheden medeverantwoordelijk zijn voor de organisatie en financiering van sport. Een toekomstbestendig sportstelsel is dus een stevig publiek-privaat sportstelsel. Een publiek-privaat stelsel komen we ook tegen in andere sectoren, zoals bijvoorbeeld de kinderopvang of de cultuur.

Waarom is een sportwet nodig?

Om het beoogde sportstelsel te verankeren, is een sportwet nodig. Overheidstaken worden in Nederland vastgelegd in een wet. Dat is de manier om onderscheid te maken tussen taken (liggen vast en zijn controleerbaar door volksvertegenwoordiging), en rollen (zijn vrijblijvend en onderhevig aan discussie). De NLsportraad heeft geadviseerd dat overheden in de sportwet een zorgplicht krijgen om de toegankelijkheid van sport en bewegen voor hun bevolking te garanderen. Burgers, verenigingen en bedrijven weten dan ook beter waarop zij de overheid kunnen aanspreken. Ook de verdeling van verantwoordelijkheden tussen gemeenten, provincies en de rijksoverheid kan in de sportwet duidelijk worden gemaakt. [2] 

Wat is de kern van de sportwet zoals voorgesteld door de NLsportraad?

De zorgplicht van overheden voor de toegankelijkheid van sport en bewegen is het belangrijkste oogmerk van de wet volgens de NLsportraad. Een resultaatverplichting acht de raad niet haalbaar; er moet ruimte zijn om de zorgplicht op lokaal niveau op eigen wijze in te vullen. Om de kwaliteit of bijvoorbeeld de veiligheid van het sport- en beweegaanbod te verbeteren, zouden in de toekomst via de sportwet ook eisen aan de sportbranche kunnen worden gesteld. Daarvoor acht de NLsportraad echter eerst verdere professionalisering van de sportbranche nodig. 
Waar de wet niet voor is bedoeld, is het verplichten van sport en bewegen voor de bevolking (vergelijkbaar met een leerplicht). De raad heeft nooit geadviseerd een sportplicht in te voeren en al helemaal niet om hiervoor handhavers aan te stellen. Sport en bewegen is en blijft een eigen keuze; maar het moet voor burgers wel mógelijk zijn om te sporten en bewegen.

Is een sportwet zaligmakend?

Een sportwet alleen is niet voldoende om een sportstelsel op te bouwen. De NLsportraad heeft geadviseerd een pakket maatregelen door te voeren. Het gaat daarbij onder meer om het op peil brengen van de fysieke infrastructuur, de professionalisering van de sportbranche, het uitbreiden van het sport- en beweegaanbod en de toegankelijkheid hiervan voor kwetsbare groepen. De NLsportraad heeft ook berekend hoeveel geld er nodig is voor deze maatregelen. In het huidige regeerakkoord zijn de benodigde investeringen helaas niet opgenomen. Tegelijkertijd adviseert de NLsportraad wél om met de ontwikkeling van een sportwet te beginnen, omdat hier de nodige tijd overheen gaat.

Waar staan we nu?

Het opzetten van een toekomstbestendig sportstelsel volgens het advies van de NLsportraad zorgt voor een verandering in de organisatie en financiering van sport en bewegen in Nederland en dat brengt onzekerheid met zich mee. De NLsportraad begrijpt dat het moeilijk is voor partijen om de gevolgen in te schatten. Sport en bewegen beschouwen als een publieke voorziening, en dit regelen in een wet, is heel wat anders dan het beleid dat de afgelopen decennia is gevoerd. De constatering is echter ook dat de gevoerde programma’s, afgesloten akkoorden en subsidieregelingen niet de doorbraak hebben opgeleverd om Nederland in beweging te krijgen. Met het maatregelenpakket zoals voorgesteld door de NLsportraad, inclusief de sportwet, komt hierin hopelijk verandering. De NLsportraad wenst alle betrokken partijen veel wijsheid toe bij het verder bouwen aan een toekomstbestendig sportstelsel.

1. Doel van het kabinet in 2040; advies van de NLsportraad om dit doel te versnellen naar 2030.
2. De NLsportraad heeft hierover in het advies een aantal suggesties gedaan.