Bewegen in ziekenhuizen
Waarom spreken we in ziekenhuizen over ligdagen? Waarom staat het bed zo centraal, ook als patiënten best mobiel zijn of als het beter voor hen zou zijn om te bewegen? De Nederlandse Sportraad (NLsportraad) verzorgde op 12 mei een sessie op de Dag van het Sportonderzoek (DSO) over beweegzorg in ziekenhuizen. Daarin analyseerde de NLsportraad met de deelnemers wat er bekend is over bewegen voor, tijdens en na behandelingen en opnames in ziekenhuizen. Zowel wetenschappelijke inzichten als praktijkvoorbeelden kwamen tijdens de workshop ter sprake.
Melissa Sombroek van OLVG in Amsterdam en Thomas Hoogeboom van het Radboudumc in Nijmegen deelden hun ervaringen met respectievelijk onco-gym en het programma ‘Beter uit bed’. Het betreft twee mooie maar zeldzame voorbeelden van beweegzorg in ziekenhuizen. In het Radboudumc is onderzoek gedaan naar het programma Beter uit bed, terwijl OLVG vooral vaart op de goede praktijkervaring.
Onco-gym
Melissa Sombroek is werkzaam als verpleegkundig specialist oncologie in OLVG in Amsterdam. In haar dagelijkse werk heeft zij veel te maken met oncologische en hematologische patiënten. Sinds 2009 is het haar persoonlijke missie deze patiënten te helpen meer te bewegen. In 2017 heeft zij tijdens de borstkankermaand voor het eerst een boksclinic georganiseerd.
Daarna heeft zij voor ‘haar’ patiënten op de afdeling oncologie, met hulp van sponsors, een onco-gym opgezet in OLVG. Die is in 2021 geopend. De gym is alleen beschikbaar voor patiënten die opgenomen zijn op de afdelingen oncologie en hematologie. Zij kunnen trainen samen met de fysiotherapeut en in overleg ook alleen. In een tweede fase wil OLVG de gym mogelijk ook voor poliklinische patiënten openstellen. Melissa legt uit: ‘Dat is vooral belangrijk voor patiënten die niet aanvullend verzekerd zijn. De kosten voor revalidatie zijn vaak hoog. Door de onco-gym wordt revalidatie op termijn hopelijk bereikbaar voor alle oncologiepatiënten in OLVG.’
Beter uit bed
Thomas Hoogeboom, werkzaam als universitair docent IQ Healthcare, is betrokken bij het Beter uit bed-programma in het Radboudumc. Het programma gaat ervan uit dat het stimuleren van activiteit voor, tijdens en na de ziekenhuisopname beter is voor het herstel van de patiënt. Het bed staat niet langer centraal maar de patiënt en zijn behandeltraject. Zorgverleners stimuleren zoveel mogelijk dat de patiënt actief is tijdens zijn of haar verblijf in het ziekenhuis.
Twee fysiotherapeuten, Shanna Bloemen en Yvonne Geurts, hebben het initiatief genomen voor het programma. Dat kent drie pijlers: mindset, materiaal en de gebouwde omgeving. Voor de mindset is gekeken naar alle communicatiematerialen van het ziekenhuis. Daarin werden woorden zoals liggen, ligdagen en zitten aangepast. Een voorbeeld van de pijler materialen zijn bijvoorbeeld nieuwe operatiepakken voor patiënten. Daarmee kunnen zij zelf naar de operatiekamer lopen. Ook zijn er nieuwe rollators waarmee mensen met infuuslijnen door het ziekenhuis kunnen wandelen. Momenteel wordt er hard gewerkt aan een rugzak, zodat patiënten nog mobieler zijn. Voor de derde pijler, de gebouwde omgeving, is gekeken naar de ziekenhuisafdelingen waar patiënten zijn tijdens hun opname. Daar zijn diverse wandelroutes uitgezet. Op een aantal punten zijn karakteristieke beelden uit de omgeving van Nijmegen aangebracht. De bedoeling daarvan is dat ze patiënten uitnodigen om te wandelen. Bij wijze van proef zijn bij de start van het programma in 2015 zelfs op een aantal afdelingen de bedden weggehaald om te kijken hoe patiënten en bezoekers hierop zouden reageren. Bedden van de afdeling weren bleek niet realistisch, maar Niek Koenders, promovendus aan het Radboudumc, heeft er wel zijn proefschrift hierover geschreven: ‘Ban bedcentricity’.
Om de effecten van het programma 'Beter uit bed' wetenschappelijk te onderzoeken heeft een onderzoeksteam onder leiding van Thomas onderzoek opgezet met een doorlopende cyclus: begrijpen, evalueren en verbeteren. Bij de evaluatie heeft het onderzoeksteam de kosten van het programma geprobeerd af te zetten tegen de baten. Toen bleek dat er maar één opname in een revalidatiecentrum hoefde te worden voorkomen om kostendekkend te werken . Bovendien leidt het programma tot een kortere opnameduur van patiënten. Het is ook van invloed op de ontslagbestemming van patiënten: zij konden vaker met ontslag naar huis in plaats van naar een verpleeghuis of herstelcentrum.
Werkprogramma NLsportraad
Voor de NLsportraad past de aandacht voor beweegzorg in ziekenhuizen in het werkprogramma ‘Sport in het systeem 2021-2024’. Mensen sporten en bewegen in hun vrije tijd. In dit werkprogramma kijkt de NLsportraad ook naar bewegen en sporten in settings waar mensen vooral zitten of liggen, zoals op school, op het werk en in de zorg. Veel zitten en liggen leidt tot grote bewegingsarmoede, met alle gevolgen van dien. In het ziekenhuis kan beweging gezondheidswinst opleveren en herstel bevorderen. Een ziekenhuisopname is bij uitstek een moment voor life change en ook een vindplaats voor kwetsbare doelgroepen. De NLsportraad analyseert daarom de kennis over bewegen voor, tijdens en na de behandeling en opnames, inclusief diverse beweeginterventies en ‘gewoon’ bewegen. De analyse gaat zowel over verzekerde als onverzekerde zorg. De NLsportraad baseert de analyse op interviews met professionals, experts, stakeholders, literatuurstudie en praktijkvoorbeelden. De analyse leidt tot de schets van een aantal oplossingsrichtingen.
De NLsportraad is nog een aantal mooie praktijkvoorbeelden tegengekomen van bewegeng in ziekenhuizen. Opvallend is dat al deze initiatieven tegen de stroom in tot stand komen, vaak door het doorzettingsvermogen van één of enkele professionals op de werkvloer. Het zorgstelsel is erop gericht zorgbehandelingen te financieren. Het stimuleert ziekenhuizen niet om een gezonde omgeving te bieden of zorgprofessionals om patiënten aan een gezonde leefstijl te helpen. De NLsportraad discussieerde met de deelnemers aan de sessie over beweegzorg over mogelijke oplossingsrichtingen: van zo snel mogelijk naar huis, via buurtsportcoaches van de gemeente inzetten tot ziekenhuizen een budget geven voor secundaire preventie. De NLsportraad werkt de analyse verder uit in een artikel, dat binnenkort op de website verschijnt.
Over de Dag van het Sportonderzoek
De DSO is een landelijk congres voor en door sportonderzoekers. Op deze dag presenteren de deelnemers hun werk aan elkaar en debatteren ze daarover. Thema’s die spelen in de sportpraktijk komen aan bod, zoals gezondheid, maatschappij, aangepast sporten, topsport en evenementen. De dag wordt elk jaar georganiseerd door een andere sportopleiding. De DSO is een initiatief van het Mulier Instituut in samenwerking met Kenniscentrum Sport. Dit jaar was het thema Maatschappij in beweging.
